Μπορεί η Βίβλος να μας βοηθήσει να καταλάβουμε από που προερχόμαστε; Πολλοί απαντούνε “όχι”, αλλά υπάρχουν πολλά πράγματα σε εμάς που αποκτούν νόημα υπό το φως όσων λέει η Βίβλος. Για παράδειγμα ας σκεφτούμε όσα διδάσκει η Βίβλος για την καταγωγή μας. Στο πρώτο κεφάλαιο αναφέρει:
Και είπε ο Θεός, “Ας κάνουμε άνθρωπο σύμφωνα με τη δική μας εικόνα…” Και ο Θεός δημιούργησε τον άνθρωπο σύμφωνα με τη δική του εικόνα· σύμφωνα με την εικόνα τού Θεού τον δημιούργησε· αρσενικό και θηλυκό τούς δημιούργησε. (Γένεσης 1:26-27)
“Κατ’ εικόνα Θεού”
Τι σημαίνει πως ο άνθρωπος δημιουργήθηκε ‘κατ’ εικόνα Θεού’; Δεν σημαίνει πως ο Θεός έχει δύο χέρια και κεφάλι. Στη πραγματικότητα σημαίνει πως τα βασικά μας χαρακτηριστικά προέρχονται από τον Θεό. Στη Βίβλο ο Θεός μπορεί να λυπηθεί, να είναι θυμωμένος ή χαρούμενος – τα ίδια συναισθήματα που έχουμε και εμείς. Μπορούμε να κάνουμε επιλογές και να παίρνουμε αποφάσεις καθημερινά. Και ο Θεός επίσης κάνει επιλογές και παίρνει αποφάσεις. Σκεφτόμαστε και ο Θεός επίσης. Το να είμαστε ‘κατ’ εικόνα Θεού’ σημαίνει πως έχουμε νου, συναισθήματα και θέληση επειδή ο Θεός έχει νου, συναισθήματα και θέληση και μας δημιούργησε να είμαστε σαν Αυτόν με αυτούς του τρόπους. Αυτός είναι η πηγή για ότι βρίσκουμε μέσα μας.
Έχουμε αυτογνωσία και συνείδηση του ‘εγώ’ και ‘εσύ’. Δεν είμαστε απρόσωπα αντικείμενα. Είμαστε έτσι επειδή ο Θεός είναι με αυτό τον τρόπο. Ο Θεός της Βίβλου δεν είναι απρόσωπος όπως η ‘Δύναμη’ στις ταινίες Πόλεμος των Άστρων και ούτε και εμείς, επειδή είμαστε κατά την εικόνα Του.
Γιατί αγαπάμε το ωραίο;
Εκτιμούμε την τέχνη, το θέατρο και την ομορφιά. Χρειαζόμαστε την ομορφιά στο χώρο μας στη μουσική στα βιβλία. Η μουσική πλουτίζει τη ζωή μας και μας οδηγεί στο να χορεύουμε. Αγαπάμε τις καλές ιστορίες γιατί οι ιστορίες δημιουργούν ήρωες, κακούς και πλοκή στη φαντασία μας. Χρησιμοποιούμε τις διάφορες μορφές της τέχνης για διασκέδαση, ξεκούραση και ανανέωση γιατί ο Θεός είναι καλλιτέχνης και είμαστε κατά την εικόνα του. Είναι μία ερώτηση που αξίζει να κάνουμε: γιατί αναζητούμε την ομορφιά στη τέχνη, το θέατρο, τη μουσική, το χορό, τη λογοτεχνία και τη φύση; Ο Daniel Dennett, ένας εξέχων άθεος και αυθεντία στη κατανόηση του εγκεφάλου, απαντάει από μη Βιβλική σκοπιά:
“Όμως μεγάλο μέρος της έρευνας λαμβάνει τη μουσική ως δεδομένη. Σπάνια ρωτάει: γιατί υπάρχει η μουσική; Υπάρχει μία σύντομη απάντηση, και είναι αληθινή μέχρι τέλους: υπάρχει επειδή την αγαπάμε και γι’ αυτό συνεχίζουμε να τη δημιουργούμε. Αλλά γιατί την αγαπάμε; Γιατί βρίσκουμε πως είναι όμορφη. Όμως για ποιο λόγο είναι όμορφη σε μάς; Αυτή είναι μία πολύ καλή βιολογική ερώτηση, αλλά δεν υπάρχει ακόμα κάποια καλή απάντηση.” (Daniel Dennett. Breaking the Spell: Religion as a Natural Phenomenon. p. 43)
Εκτός από τον Θεό, δεν υπάρχει κάποια ξεκάθαρη απάντηση για πιο λόγο όλες οι μορφές τέχνης είναι τόσο σημαντικές για εμάς. Από τη σκοπιά τη Βίβλου, είναι γιατί ο Θεός έκανε κάθε τι όμορφο και απολαμβάνει την ομορφιά. Και εμείς, πλασμένοι κατά την εικόνα Του, είμαστε το ίδιο. Αυτή η Βιβλική διδασκαλία δίνει μία απάντηση που έχει νόημα για την αγάπη μας για την τέχνη.
Γιατί έχουμε Ηθική;
Το ότι είμαστε κατ’ εικόνα του Θεού, εξηγεί την ικανότητα μας για ηθική. Καταλαβαίνουμε ποια είναι ‘λάθος’ συμπεριφορά και ποια είναι ‘καλή’ συμπεριφορά – αν και οι γλώσσες και η κουλτούρα μας διαφέρουν πολύ. Η ηθική αιτιολόγηση είναι ‘μέσα’ μας. Όπως το διατύπωσε ο διάσημος άθεος Richard Dawkins:
“Την ηθική μας καθοδηγεί μία παγκόσμια ηθική γραμματική … Όπως με τη γλώσσα, οι αρχές που συνθέτουν την ηθική γραμματική μας, διαφεύγουν της κατανόησης μας” (Richard Dawkins, The God Delusion. p. 223)
Ο Dawkins εξηγεί πως η αντίληψη μας για το σωστό και το λάθος είναι δομημένη μέσα μας όπως και η ικανότητα μας για τη γλώσσα, αλλά είναι δύσκολο για αυτόν να εξηγήσει γιατί αυτή προέρχεται μόνο από φυσικές πηγές. Η λάθος κατανόηση δημιουργείται όταν δεν αναγνωρίζουμε τον Θεό σαν αυτόν που μας έδωσε τη πυξίδα της ηθικής. Δείτε για παράδειγμα τη παρακάτω αντίρρηση από έναν άλλο διάσημο άθεο τον Sam Harris.
“Αν δεχτούμε πως η θρησκευτική πίστη προσφέρει τη μόνη πραγματική βάση για την ηθική, τότε οι άθεοι θα έπρεπε να είναι λιγότερο ηθικοί από τους πιστούς.” (Sam Harris. 2005. Letter to a Christian Nation p.38-39)
Στον Harris διαφεύγει το εξής. Βιβλικά μιλώντας, η αντίληψη μας της ηθικής προέρχεται από το ότι είμαστε κατ’ εικόνα Θεού, όχι από το να είμαστε θρησκευόμενοι. Και για αυτό οι άθεοι, όπως και οι υπόλοιποι άνθρωποι, έχουν αντίληψη της ηθικής και μπορούν να ενεργούν ηθικά. Αυτό που δεν καταλαβαίνουν οι άθεοι είναι γιατί είμαστε έτσι.
Γιατί αναπτύσσουμε Σχέσεις;
Βιβλικά, το σημείο εκκίνησης για να καταλάβουμε τον εαυτό μας είναι να αναγνωρίσουμε πως πλαστήκαμε κατ’ εικόνα Θεού. Δεν είναι δύσκολο να παρατηρήσουμε τη σημασία που δίνουν οι άνθρωποι στις σχέσεις. Είναι καλό να δεις μία καλή ταινία, αλλά είναι ακόμα καλύτερο να τη δεις με ένα φίλο. Εκ του φυσικού μας αποζητάμε φίλους και οικογένεια για να μοιραστούμε τις εμπειρίες μας και να βελτιώσουμε τη ζωή μας. Αντιθέτως, η μοναξιά και οι διαλυμένες οικογενειακές ή φιλικές σχέσεις μας καταπιέζουν. Αν είμαστε κατά την εικόνα του Θεού, τότε περιμένουμε πως να δούμε την έμφαση αυτή και στον Θεό, και πράγματι έτσι είναι. Η Βίβλος λέει “ο Θεός είναι Αγάπη…” (Ά Ιωάννου 4:8). Πολλά είναι γραμμένα στη Βίβλο για τη σπουδαιότητα που βάζει ο Θεός στην αγάπη μας για εκείνον και για τους άλλους – αυτές ονομάζονται από τον Ιησού οι δύο σημαντικότερες εντολές στη Βίβλο. Αν το σκεφτείς η αγάπη έχει να κάνει με σχέση καθώς απαιτεί τουλάχιστον δύο ανθρώπους.
Συνεπώς μπορούμε να σκεφτούμε τον Θεό ως ΑΓΑΠΗΤΙΚΟ. Αν τον σκεφτόμαστε μόνο ως ένα ‘Καλοκάγαθο Ων’ τότε δεν μιλάμε για τον Θεό της Βίβλου – αλλά μάλλον για έναν που δημιουργήσαμε με το μυαλό μας. Παρόλο που είναι και αυτό, είναι επίσης Θεός σχέσεων. Δεν ‘έχει’ απλά αγάπη, ‘είναι’ αυτός η αγάπη. Οι δύο πιο χαρακτηριστικές εικόνες της Βίβλου για τη σχέση του Θεού με τους ανθρώπους είναι αυτή του πατέρα με τα παιδιά του και του συζύγου με τη γυναίκα του. Αυτές δεν είναι απόμακρες σχέσεις αλλά οι βαθύτερες και πιο οικίες ανθρώπινες σχέσεις. Η Βίβλος μας λέει πως ο Θεός είναι έτσι.
Να λοιπόν τι είδαμε μέχρι τώρα. Οι άνθρωποι δημιουργήθηκαν κατ’ εικόνα Θεού στο ότι έχει νου, συναισθήματα και θέληση. Έχουμε αντίληψη του εαυτού μας και των άλλων. Γνωρίζουμε τη διαφορά ανάμεσα στο καλό και το κακό. Εκτιμούμε την ομορφιά, το θέατρο, τις τέχνες και τις ιστορίες και αυθόρμητα αναζητούμε και αναπτύσσουμε σχέσεις και φιλίες με άλλους ανθρώπους. Είμαστε όλα αυτά επειδή ο Θεός είναι όλα αυτά και δημιουργηθήκαμε κατά την εικόνα του. Καθώς συνεχίζουμε στο επόμενο θα δούμε γιατί οι σχέσεις μας σχεδόν πάντα μας απογοητεύουν και γιατί ο Θεός μοιάζει τόσο απόμακρος. Γιατί οι βαθύτερες επιθυμίες μας ποτέ δεν μοιάζουν να εκπληρώνονται.